عليرضا رجايي> ظرفيت فراملي مطبوعات

 
یادداشتی از علیرضا رجایی درباره فضای مطبوعات کشور.
آنچه لوازم رشد و بالندگي فضاي مطبوعات کشور را موجب مي شود يا در مقابل در روند توسعه رسانه ها و افزايش سرانه مطالعه روزنامه ها مانع ايجاد خواهد کرد، نوع نگرش اصحاب مطبوعات و ديدگاه مسوولان دولتي به عرصه رسانه يي و مطبوعاتي است. اساساً اگر معتقد به نوعي از انحصار رسانه يي باشيم در رقابتي نابرابر مغلوب رسانه هاي خارجي خواهيم شد. اما اگر مرادمان برداشتن موانع گردش آزاد اطلاعات در جهت تسريع رسيدن به جايگاه مطلوب مطبوعات باشد نتيجه اين رقابت به گونه يي ديگر رقم خواهد خورد. 

اين پيش فرض که رسانه ها به صورتي تمام و کمال و به طور صد درصدي بايد در چارچوب و قواعد از پيش تعيين شده يي حرکت کنند نتيجه اش اين مي شود که علاوه بر تضعيف رسانه ها موجي از انتقاد و اتهام به سوي رسانه هايي که تنها قصدشان حرکت در چارچوب هاي حرفه يي فعاليت رسانه يي است به راه افتد. نمي توان انتظار داشت اخبار و تحليل هاي رسانه يي تنها بر اساس موازين و مولفه هايي از پيش تعيين شده باشد. چه آنکه ذات فعاليت رسانه يي و تلاش براي گردش آزاد اخبار و اطلاعات چنين قواعد سخت و غيرقابل انعطافي را برنمي تابد.
 
اگر اتهاماتي را که بعضاً به سوي مطبوعات روانه مي شود تحليل محتوا کنيم درمي يابيم بخش عمده آنها بر پايه درست و صحيحي قرار ندارند. رسانه هايي که بر اساس يک منطق روشن فعاليت شان را بر مبناي رسالت اطلاع رساني و کوشش به منظور گردش آزاد اطلاعات قرار مي دهند، بر پايه منطقي غير از اين از سوي ديگران متهم مي شوند. اين يک اصل است که رسانه ها مجموعه يي از رويدادها را در ميان مردم بازتاب دهند و در کنارش به ارائه تحليل و تفسير موضوعات بپردازند. همواره نياز جامعه بر همين اساس تعريف شده و انتظار اجتماعي از مطبوعات نيز همين است که رسانه ها عطش و نياز آنها را با اخبار و تحليل سيراب کنند. اين دو شاخصه اما بعضاً مورد بي مهري قرار مي گيرد. 

يک نمونه روشن و اخيرش واکنش برخي جريان ها به بازتاب اظهارات و مواضع آقاي علي مطهري در مطبوعات است. مسلم است که آقاي مطهري به عنوان نماينده و وکيل ملت در مجلس بايد بتواند نظرات خود و ديدگاه هاي مردم را ابراز کند و به تبع آن نيز رسانه ها بايد مواضع وي را انتشار دهند. نمي توان تنها به سخنان نماينده يي پرداخت که مورد تاييد يک جريان است و نماينده ديگري که لزوماً در راستاي منافع آن جريان نيست و از موضعي ديگر سخن مي گويد را بازتاب نداد. گزينش هاي اينچنيني ماهيت فعاليت مطبوعاتي را دچار خدشه خواهد کرد چراکه رسانه ها بايد بازتاب دهنده تمامي نظرات باشند تا رسالت شان محقق شود.

به اين ترتيب اگر اصل اين ماجرا کالبدشکافي شود، اتهام زني ها و ديدگاه هاي محدودنگر و تحديدکننده در راستاي گردش آزاد اطلاعات تعريف نمي شود و تنها درصدد ايجاد يک انحصار رسانه يي با مولفه هاي مدنظر خود است که مطمئناً نمي تواند به بالندگي رسانه ها کمکي کند.

با اين وجود اما بدنه مطبوعاتي ايران توان آن را دارد که از درونش يک رسانه فراملي زاده شود تا بتواند در رقابت رسانه يي و حداقل در حوزه رسانه هاي مکتوب گوي سبقت را از ديگران بربايد و در مدار مبادلات رسانه يي بين المللي قرار گيرد. مطبوعات ايران براي دستيابي به اين امر با مانع داخلي و مشکل ساختاري در داخل بدنه خود مواجه نيستند بلکه آنچه بايد مورد توجه قرار گيرد نوع نگاه مسوولان است. بنده در زمان آقاي خاتمي در بدنه مطبوعات حضور داشتم و با اطمينان تاکيد مي کنم که نيروهايي که در اثناي دوران اصلاحات در روزنامه ها آموزش ديدند و تربيت شدند نيروهايي زبده اند که توانايي لازم براي شکل دادن به يک مجموعه رسانه يي قدرتمند را دارند. اگر حداقل اين توان را هم در نظر بگيريم روزنامه نگاران جوان ايراني مي توانند با مطبوعاتي هاي خارجي رقابت کنند.
 
روزنامه نگاران ايراني در برهه هاي مختلف نشان داده اند مي توانند از خلاقيت شان در جهت عرضه محصولي غني به جامعه بهره گيرند. نمونه آن را مي توان در روزنامه نگاراني سراغ گرفت که مهاجرت کردند و در ديگر رسانه ها مشغول فعاليت شدند. بنابراين بايد با پاسداشت پتانسيل مطبوعاتي کشور و حمايت از صنف روزنامه نگاران فضايي را براي شکوفايي استعدادها و شکل گيري روزنامه فراملي مهيا ساخت. اين امر اما نيازمند پيش شرطي است که عمل به آن مي تواند بسترساز ايجاد چنين مجموعه يي باشد. 

نبايد فشارها روي رسانه ها و به ويژه مطبوعات به شکلي باشد که بدنه مطبوعات کشور نتواند از ظرفيت و توانش در جهت توسعه مطبوعات بهره گيرد که در اين صورت شاهد پژمردگي و ايستايي اين رکن دموکراسي خواهيم بود. بضاعت روزنامه نگاري ما در حدي است که اگر چنين تحولي رخ بدهد بي ترديد شاهد يک انفجار رسانه يي خواهيم بود و به راحتي مي توانيم در حوزه تمدن ايران زمين رسانه هايي داشته باشيم که با توجه به موقعيت خاصي که ايران دارد حوزه اثرگذاري اش به بيرون از اين مرزها نيز سرايت کند.